ମାନସ ରଞ୍ଜନ ମହାପାତ୍ର, ପୁରୀ, ୩୦ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୨
ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିର କଳା ଅଧ୍ୟାୟ ଏବଂ ସବୁଠାରୁ ଆଲୋଚ୍ୟ ବିଷୟ ହେଉଛି ୧୯୭୫ ଏର୍ମଜେନ୍ସି । ଏହି ସମୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାରତରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ରାଜନୈତିକ ଆଲୋଡ଼ନରୁ ଓଡିଶା ଏବଂ ପୁରୀ କିପରି ବାଦ୍ ପଡିଥାନ୍ତା.. । ପୁରୀର କୁମାର ମହାନ୍ତି, ହରିହର ମିଶ୍ର, ରାଜେନ୍ଦ୍ର କିଶୋର ପଣ୍ଡା, କୈଳାସ ରାୟ ଓ ବିଶୁ ମିଶ୍ରଙ୍କ ପରି ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସାମିଲ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅଣଦେଖା, ଅଲୋଡ଼ା ତଥା ନେପଥ୍ୟ ପଛର ନାୟକ ହୋଇ ପଡିଥିଲେ ।
ବିଶୁ ମିଶ୍ରଙ୍କ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା ହେବା ମାନେ ବ୍ରଜ କିଶୋର ତ୍ରିପାଠୀଙ୍କ କଥା ନିଶ୍ଚିତ ଉଠିବ । ଏହି ପୂର୍ବତନ ଇସ୍ପାତ ଓ ଖଣି କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀ ସେ ସମୟରେ କାଉନସିଲର୍ ଥିଲେ । ୧୯୭୪-୭୫ରେ ମୁଁ ବ୍ରଜ ବାବୁଙ୍କୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବେ ଜାଣି ନ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେହି ସାହିକୁ ମୋର ଅନ୍ୟ କାରଣ ନେଇ ଯିବା ଆସିବା ଲାଗି ରହିଥାଏ । ସେ ସମୟରେ ବ୍ରଜ ତ୍ରିପାଠୀ ଓ ବିଶୁ ମିଶ୍ର ମିିଳିତ ଭାବେ ଏକ ସାହିତ୍ୟ ପତ୍ରିକା ‘ଅନୁରାଗ’ ବାହାର କରୁଥିଲେ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ଏହିଠାରୁ ଜଣେ କବି ଭାବେ ମୋର ଖଡ଼ି ଛୁଆଁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ମୁଁ ଅନୁରାଗକୁ ଏକ କବିତା ବାହାର କରିବା ପାଇଁ ଦେଇଥିଲି ମାତ୍ର ତାହା ଅବଶ୍ୟ ବାହାରି ନ ଥିଲା । ପରେ ଅବଶ୍ୟ ଫଣ୍ଡ୍ ଅଭାବ ଯୋଗୁ ଅନୁରାଗର ପବ୍ଲିକେଶନ ବନ୍ଦ ହୋଇ ଯାଇଥିଲା ।
ସ୍କୁଲରେ ପାଠ ପଢ଼ୁଥିବା ବେଳେ ମୁଁ ନିୟମିତ ବ୍ରଜକିଶୋର, ବିଶୁ ମିଶ୍ର ରହୁଥିବା ତିଆଡି ସାହିକୁ ଯାଉଥାଏ । ମୋ ବୋଉର ବଡ ଭଉଣୀ ସେଠାରେ ରହୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପୁଅ ସତ୍ୟ ମିଶ୍ର (ବଳଗଣ୍ଡି ୟୁପି ସ୍କୁଲର ଶିକ୍ଷକ) ସେମାନଙ୍କ ଭଲ ସାଙ୍ଗ ଥିଲେ । ସମସ୍ତେ ପୁରୀ ମ୍ୟୁନିସପାଲ୍ ହାଇସ୍କୁଲରେ ପଢ଼ୁଥିଲେ । ସତ୍ୟ ଭାଇନାଙ୍କ ସାନ ଭାଇ ନେପାଳୀ ଭାଇନା ୩/୪ ବର୍ଷ ମୋ ଠାରୁ ବଡ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଆମେ ଏକତ୍ର ପାଠ ପଢ଼ୁଥିଲୁ ।
ଅନାମ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ମୁଁ ସାମିଲ ହେବା ପରେ ବିଶୁ ମିଶ୍ରଙ୍କୁ ଭଲ ଭାବେ ଜାଣି ପାରିଥିଲି । ୫ ଫୁଟ ୨ଇଂଚର ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିଜଣଙ୍କ ସର୍ବଦା ମୋ ସହ ବନ୍ଧୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବହାର କରିଥାନ୍ତି । ଇଲେକ୍ଟ୍ରିସିଟି ଅଫିସରେ ସେ କିରାଣୀ ଥିଲେ । ବ୍ରଜ କିଶୋର ସେମାନଙ୍କ ପତ୍ରିକା ଅନୁରାଗ ପାଇଁ ସେ ସମୟରେ ଫଣ୍ଡ୍ ଯୋଗାଡ କରୁଥିଲେ । ଉଭୟ ସାହିତ୍ୟ ପ୍ରତି ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଥିଲେ କହିଲେ ଭୁଲ ହେବନି ।
୧୯୭୫ରେ ଦେଶରେ ଏର୍ମଜେନ୍ସି ଘୋଷଣା କରାଗଲା । ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରି ବ୍ରଜ କିଶୋର ଅନ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ନେତାଙ୍କ ସହ ଗିରଫ ହୋଇଥିଲେ । ଅନୁରାଗର ପବ୍ଲିକେଶନ ବି ବନ୍ଦ ହୋଇ ଯାଇଥିଲା । ଜୁନ ୧୯୭୬ରେ ବିଶୁ ମିଶ୍ର ମୋତେ ଭେଟି କରି କହିଥିଲେ, ବର୍ଷେ ବିତିଗଲା ଆମ ବନ୍ଧୁ ଜେଲରେ ଅଛନ୍ତି । ବୁଟୁକୁ ମୁଁ ବର୍ଷେ ହେବ ଦେଖିନି…ଚାଲ କିଛି କବିଙ୍କ କବିତା ମାଧ୍ୟମରେ ତାଙ୍କୁ ମନେ ପକାଇବା । ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ସମ୍ମୁଖ ଏମାର ମଠ ଚକଡ଼ାରେ ଏହାକୁ ଆୟୋଜନ କରିବା । ମୁଁ ପଚାରିଲି ଟଙ୍କା କେଉଁଠାରୁ ଆସିବ ? କିଛି ନ ହେଲେ ମାଇକ୍ରୋଫୋନ, ଟେବୁଲ ଓ ଲାଇଟ୍ ର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ବିଶୁ ମିଶ୍ର କହିଥିଲେ ମୁଁ ହାଡୁ ମହାରାଣାଙ୍କୁ କହିଛି… ଅନ୍ୟ ସବୁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଯିବ । ପୁରୀର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କବିଙ୍କୁ ଡକା ଯାଇଥିଲା । କବିତାର ଶୀର୍ଷକ ଥିଲା ବନ୍ଧୁ ବିହୁନେ ବରଷେ ବିତିଲା ।
୧୯୭୭ରେ ଏର୍ମଜେନ୍ସିର ସମାପ୍ତି ଘଟିଥିଲା । ଏହା ପରେ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନର ଆୟୋଜନ ହୋଇଥିଲା । ବ୍ରଜ କିଶୋର ବିଜୟ ସହ ବିଧାୟକ ହୋଇ ଯାଇଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ସେ ଅନୁରାଗ ପ୍ରତି ଆଉ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ନ ଥିଲେ । ଏହା ପରେ ସେ ମୁଖ୍ୟ ସଚେତକ ଓ ପରେ ଏମପି ହୋଇଥିଲେ । ଅଟଳ ବିହାରୀ ବାଜପେୟୀଙ୍କ ସରକାରରେ ସେ ଇସ୍ପାତ ଓ ଖଣି ମନ୍ତ୍ରୀ ମଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ । ତେବେ ସେ ଭାଷା, ସଂସ୍କୃତି, ସାହିତ୍ୟ, ଅନୁରାଗ ଓ ବିଶୁ ମିଶ୍ରଙ୍କ ପାଇଁ କିଛି ଉଦ୍ୟମ କରି ନ ଥିଲେ ।
ବିଶୁ ମିଶ୍ର ତାଙ୍କ ଲେଖା ଜାରୀ ରଖିଥିଲେ । ସେ ଜଣେ ଭଲ ଲେଖକ ଥିଲେ । ମୁଁ ତାଙ୍କର ଅନେକ ଗଳ୍ପ ପଢ଼ିଛି..ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପସନ୍ଦ କରୁଥିବା ଏହି ମିଷ୍ଟଭାଷୀ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସହ ୧୯୮୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯୋଗାଯୋଗରେ ଥିଲି । ଏହା ପରେ ମୁଁ ଏନସିଇଆରଟିରେ ଚାକିରୀ ପାଇ ଲକ୍ଷ୍ନୌ ପଳାଇ ଯାଇଥିଲି ।
ତା ପରେ ଆଉ ବିଶୁ ମିଶ୍ରଙ୍କ ସହ ଭେଟ ହୋଇପାରି ନ ଥିଲା । ୧୯୯୦ରେ ଏନବିଟିରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲି । ବିଶୁ ମିଶ୍ର ସର୍ବଦା ନିଜ ଗୋଡରେ ଛିଡା ହେବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ । ବିନା କାରଣରେ କାହା ପାଖରେ ହାତ ପତାଉ ନ ଥିଲେ । ତାଙ୍କ ବଡ ଭାଇ ଜଣେ ଉଚ୍ଚପଦସ୍ଥ ଅଫିସର ଥିଲେ । ମିଛ କେସ୍ ରେ ଫସି ସସପେଣ୍ଡ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବିଶୁ ମିଶ୍ର ତାଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ ଲୋଡି ନ ଥିଲେ । ମୁଁ ଦୁଃଖିତ ଯେ, ଏହି ଭଳି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଆଉ ଭେଟିପାରି ନ ଥିଲି ।
ଏବେ ବିଶୁ ମିଶ୍ର ଆରପାରିରେ..ଅନେକ ଏର୍ମଜେନ୍ସିକୁ ମନେ ପକାଉଛନ୍ତି । ଏହାକୁ ସାମ୍ନା କରିଥିବା ଓ ପୋଲିସକୁ ଭୟ କରୁ ନ ଥିବା ବିଶୁ ମିଶ୍ର ଏହି ଲଢ଼େଇର ସିପାହୀ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏବେ ବି ଅଜଣା, ଅଶୁଣା ଓ ଅଲୋଡା ହୋଇ ରହିଛନ୍ତି ।